Nghệ An: Hồi ức những chuyên gia giúp Cách mạng Lào

Theo lời Bác dặn “Giúp bạn cũng chính là tự giúp mình”, họ lặng lẽ, âm thầm phía sau những cuộc hành quân, những trận đánh khốc liệt nhất thời bấy giờ, kề vai sát cánh nhân dân Lào xây dựng hậu phương vững chắc, góp phần rất quan trọng đem cách mạng Lào nhanh chóng giành thắng lợi và phát triển kinh tế cho đến hôm nay. Giờ gặp lại, họ đều đã là những người thuộc tuổi "xưa nay hiếm", mái tóc bạc phơ nhưng nhiệt huyết vẫn ngời trong ánh mắt .

Hội Cựu chuyên gia Việt Nam tỉnh Nghệ An giúp Lào được thành lập năm 2019

Trong một lần đón tiếp đoàn cựu chuyên gia kinh tế giúp Lào hành hương về tỉnh Xiengkhuang thăm lại những nơi họ từng công tác, Bí thư - Chủ tịch tỉnh Xiengkhuang, đồng chí Bountone Chathaphone, đã gửi những lời cảm ơn chân thành tới lãnh đạo và nhân dân tỉnh Nghệ An, trong những năm chống Mỹ cứu nước đã cử nhiều đoàn chuyên gia kinh tế sang giúp Lào quy hoạch đất đai, xây dựng hàng chục công trình thủy lợi, thủy điện, mà đến nay vẫn là những công trình đóng góp quan trọng cho đất nước Lào. Người thiết kế và chỉ đạo thi công công trình được bạn Lào gắn bia dẫn tích là ông Nguyễn Văn Sơn, trú phường Hưng Bình, thành phố Vinh, Nghệ An. Ông sang giúp Lào 2 đợt: đợt 1 từ cuối những năm 1970 và đợt 2 là cuối những năm 1980. Công trình thủy lợi có tên gọi Na pang, là một trong những công trình trọng điểm tầm cỡ quốc gia Lào, được xây dựng bằng đường ống thép phi 80 dài 6,5 km, đi trên núi cao và ngầm qua Quốc lộ 7, phục vụ tưới cho hơn 1000 ha lúa đặc sản lúa “Khẩu- cày -nọi” thuộc huyện Muang Kham, của tỉnh Xiengkhuang.

“Khi ấy tôi làm giám đốc nhưng lại là người thiết kế công trình luôn, sang chỉ đạo thi công công trình. Công trình ấy tưới 1000 héc ta. Đó là công trình hiệu quả nhất cho đến giờ cũng rất tốt và họ làm được vụ nếp đạt tiêu chuẩn của thế giới, là công trình mà do chúng tôi làm.” Ông Nguyễn Văn Sơn nhớ lại.

Nhiều cựu chuyên gia giúp cách mạng Lào hy sinh được quy tập về nước

Còn Ông Hồ Ngọc Kế, năm nay 73 tuổi, sống tại thành phố Vinh, cũng cho biết, ông tham gia hoạt động giúp bạn Lào ở tỉnh Luangprabang, từ năm 1970 đến 1975, tức là đến khi hai đất nước được giải phóng thì tốp chuyên gia của ông mới rời đi để thực hiện các kế hoạch khác. Đó là thời kì vô cùng gian khổ thiếu thốn, người dân nơi ấy chủ yếu làm lúa rãy mà chưa có thói quen làm ruộng nước. Chuyên gia Việt Nam phải giúp bạn xây dựng công trình thủy lợi đưa nước về để làm ruộng, rồi hướng dẫn kỹ thuật trồng lúa nước sản xuất lương thực cho chiến trường.

“Hồi đó chúng tôi sang đấy làm được 2 công trình. Công trình của tôi là cái đập dâng để tưới cho mấy chục héc ta ruộng ở bản, sau đó chúng tôi tiếp tục đi triển khai chuẩn bị khảo sát để xây dựng công trình thủy điện trên sông Nậm- u đến khi giải phóng.” Ông Hồ Ngọc Kế nói.

Đại tá Vi Tố Định, Phó chủ tịch Thường trực Hội hữu nghị Việt Nam- Lào tỉnh Nghệ An cho biết, phong trào chuyên gia kinh tế Việt Nam giúp cách mạng Lào được khởi xướng từ năm 1971. Nhiều người trong số họ sẵn sàng hy sinh tuổi trẻ của mình vì sự nghiệp quốc tế cao cả. Họ sang giúp cách mạng Lào với trên vai là những chiếc gùi hoặc ba lô dã chiến cùng đôi chân vượt rừng, leo núi. Có khi họ chỉ vài ba người, bám càng những chuyến xe chở đạn dược, lương thực sang chiến trường Lào để nhận nhiệm vụ giúp bạn.

Ông Đặng Tâm, trú huyện Nghi Lộc, từng làm việc cùng các cán bộ Trung ương Lào, trực tiếp trợ lý cho Chủ tịch Caysone Phomvihane. Điển hình có Kỹ sư Trần Kim Đôn, năm nay đã 85 tuổi, cả thời gian tuổi trẻ đã bám trụ sát cánh bên bạn, khảo sát xây dựng một số công trình thủy lợi trọng điểm ở huyện Muangkham, Muang Pek, tỉnh Xiengkhuang rồi tỉnh Bolikhamxay. Tại huyện Yên Thành có bác Trần Đình Đúc, được Trung ương cử sang giúp Lào hai lần. Ông Nguyễn Tờng, 79 tuổi sống tại Thị xã Hoàng Mai, sang giúp Lào từ tháng 4 năm 1967...

Những năm đó, Nghệ An là địa phương tích cực cử cán bộ sang giúp Lào. Những chuyên gia Việt Nam giúp cách mạng Lào gặp lại nhau sau hơn 50 năm, nay người còn, người mất. Nhiều người tuổi đã cao, sức đã yếu nhưng nhiềm vui vẫn ngời trong ánh mắt khi nhắc lại những tháng năm gian khổ nhưng đầy tình nghĩa trên đất bạn Lào.

Đại tá Vi Tố Định, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Hữu nghị Việt Lào tỉnh Nghệ An trong lần trở lại thăm người thân tại Lào

“Chúng ta hết sức khâm phục những cống hiến, những đóng góp của các bác chuyên gia đối với Lào. Thì đây các bác là những người đã tham gia ở tất cả các tỉnh kể cả một số đồng chí thì làm ở Luangprabang, một số làm ở tỉnh Xiengkhuang, Bolikhamxay, một số đồng chí ở tỉnh Vientiane. Các bác là những người đóng góp công lao rất thiết thực phục vụ cho cách mạng của Lào phát triển như ngày hôm nay.” Đại tá Vi Tố Định, Phó chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam- Lào tỉnh Nghệ An bày tỏ.

Hơn 50 năm đã trôi qua, nhiều vùng quê Việt nam và đất bạn Lào đã có nhiều đổi khác, nhưng với nước bạn Lào, công lao của những chuyên gia kinh tế Việt nam thuở trước sẽ mãi mãi được khắc ghi; là công lao của những người một thời âm thầm phía sau những trận đánh khốc liệt nhất thời bấy giờ, kề vai sát cánh nhân dân Lào xây dựng hậu phương vững chắc, góp phần quan trọng giúp cách mạng Lào nhanh chóng giành thắng lợi và phát triển như ngày hôm nay.

Quốc Khánh, Uyên Nhi (VP Bắc miền Trung)