Nơi tỏa sáng những tấm lòng nhân hậu

“Coi Trung tâm là nhà”, “Coi nạn nhân như người thân trong gia đình”, “Sạch cho nạn nhân là sạch cho mình”, “Nạn nhân khỏe, cán bộ vui”. Đó là tư tưởng chỉ đạo, là khẩu hiệu hành động của cán bộ, nhân viên Trung tâm Chăm sóc, nuôi dưỡng và Điều trị NNCĐDC thành phố Hà Nội. Trong những năm qua, Trung tâm đã trở thành mái ấm của những NNCĐDC của TP Hà Nội, có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Là nơi tỏa sáng những tấm lòng nhân hậu.

Những nạn nhân “đặc biệt”

Ông Trần Đăng Khoa, Giám đốc Trung tâm cho biết: Trung tâm Chăm sóc, nuôi dưỡng & Điều trị NNCĐDC thành phố Hà Nội (gọi tắt là Trung tâm), tiền thân là Trung tâm Giáo dục lao động xã hội tỉnh Hà Tây. Ngày 14/12/2015, TP Hà Nội đã ban hành Quyết định số: 6882/QĐ-UBND xác định lại chức năng nhiệm vụ và đổi tên thành Trung tâm như hiện nay. Trung tâm có chức năng, nhiệm vụ: Chăm sóc, nuôi dưỡng, điều trị, phục hồi chức năng và tẩy độc cho Cựu chiến binh (CCB) và con của CCB bị nhiễm chất độc hóa học do quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam, những người này đang hưởng chế độ ưu đãi hàng tháng tại nhà theo Nghị định số: 31/2013/NĐ-CP của Chính phủ, đang gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống. Có thể nói, đây là những nạn nhân “đặc biệt”, cần sự chăm sóc, nuôi dưỡng theo một phác đồ đặc biệt. Trung tâm hiện có 4 phòng chức năng, có 68 cán bộ, nhân viên, hoạt động do kinh phí Nhà nước cấp. Hiện tại, Trung tâm đang chăm sóc, nuôi dưỡng 92 NNCĐDC (45 nam, 47 nữ), người cao tuổi nhất là 53, trẻ tuổi nhất là 25. Trong số 92 nạn nhân, có 7 nạn nhân bị liệt toàn thân, 9 nạn nhân bị liệt chân, 3 nạn nhân bị liệt cả chân và tay, 55 nạn nhân không tự phục vụ được, 69/92 nạn nhân không làm chủ được hành vi. Ông Tô Văn Thật, Phó GĐ Trung tâm chia sẻ: số nạn nhân bị bại liệt hầu như không có sự biểu lộ về cảm xúc, giao tiếp, mọi hoạt động liên quan cá nhân như ăn, uống, di chuyển, vệ sinh… đều cần sự trợ giúp của cán bộ, nhân viên, số nạn nhân bị bệnh tâm thần luôn có những hành vi bất thường, hoang tưởng, tăng động mạch, đi lại tự do, hay xô sát, tấn công người khác; đập phá tài sản, trang thiết bị, đồ dùng của Trung tâm; tự hủy hoại bản thân, có nguy cơ nguy hại cho bản thân và những người xung quanh, nạn nhân Nguyễn Văn Phong, quê Quốc Oai, bị tâm thần, lúc còn ở nhà, gia đình phải nhốt trong cũi, khi vào Trung tâm, mặc dù đã được điều trị nhưng mỗi lần lên cơn động kinh là đập phá đồ đạc, thấy người lạ là lấy đá, gạch ném, thậm chí đuổi đánh cả nhân viên. Những yếu tố trên làm cho công tác chăm sóc, nuôi dưỡng, quản lý, hỗ trợ nạn nhân gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc, nhất là những nhân viên phụ trách nạn nhân liệt toàn thân và nạn nhân tâm thần nặng.

Với tinh thần “Sạch cho nạn nhân là sạch cho mình”.

Chăm sóc nạn nhân như chăm sóc người thân trong gia đình.

Phác đồ chăm sóc đặc biệt

Xuất phát từ đặc thù của nạn nhân là đối tượng “đặc biệt”, sau khi tiếp nhận nạn nhân, Trung tâm đã chủ động xây dựng phác đồ chăm sóc, nuôi dưỡng, điều trị, quản lý nạn nhân theo phương án “đặc biệt”, chi tiết đến từng nhóm nạn nhân và đến từng nạn nhân. Ông Trần Đăng Khoa, cho biết: công tác tiếp nhận nạn nhân được khảo sát, thực chứng tại gia đình, có sự chứng kiến của chính quyền địa phương. Khi tiếp nhận vào Trung tâm, bộ phận quản lý tiến hành lập sổ quản lý, cập nhật thông tin chi tiết về tình trạng sức khỏe, bệnh tật, đặc tính của từng nạn nhân từ đó xây dựng kế hoạch trợ giúp phù hợp nhất với từng nạn nhân. Tiếp đến là phân công cụ thể cán bộ, nhân viên phụ trách từng phòng ở, từng nạn nhân, nhằm nắm chắc được thói quen sinh hoạt, đặc tính của từng người để có phương pháp chăm sóc, nuôi dưỡng và quản lý cho phù hợp. Duy trì chế độ sinh hoạt hàng ngày của nạn nhân đúng nền nếp, cán bộ, nhân viên phụ trách phải kiểm soát, biết được mọi hoạt động của nạn nhân, trong đó, cán bộ, nhân viên được giao nhiệm vụ phụ trách, quản lý phòng, nhóm phải kiên trì hướng dẫn, hỗ trợ về kỹ năng sinh hoạt, kỹ năng sống cho nạn nhân, như: việc ăn, uống, vệ sinh, đi lại… để từng bước nạn nhân tự chủ được một phần trong sinh hoạt. Anh Nguyễn Văn Thuấn, nhân viên Phòng Chăm sóc, cho biết: hàng ngày nhân viên phụ trách phòng phải túc trực, kiểm tra thường xuyên để kịp thời phát hiện, can thiệp những vụ việc do nạn nhân gây ra, như: đập phá tài sản, trang thiết bị, đánh chửi nhau, tự hủy hoại bản thân, bỏ Trung tâm ra ngoài. Cùng với công tác chăm sóc, nuôi dưỡng, quản lý, trong những năm qua Trung tâm duy trì thường xuyên phong trào hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, sinh hoạt tập thể, tạo không khí vui vẻ, môi trường thân thiện giữa cán bộ, nhân viên với nạn nhân. Ngoài ra, Trung tâm còn tổ chức các hoạt động giao lưu với các đơn vị, các đoàn thể thanh niên, Cựu chiến binh các xã lân cận, từ đó tạo sự quan tâm, chia sẻ của cộng đồng với NNCĐDC. Đây cũng là một phác đồ “đặc biệt” giúp cho nạn nhân mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp. Bệnh nhân “đặc biệt”, phác đồ điều trị “đặc biệt” đã đem lại hiệu quả thiết thực. Đến nay, một số nạn nhân đã bỏ được thói quen sinh hoạt tự do, bừa bãi và dần có ý thức, như: biết vệ sinh cá nhân đúng nơi quy định, không nói tục, chửi bậy, biết gọi bố, mẹ, biết quyét dọn nhà cửa, giặt quần áo, tự xúc cơm ăn; biết tham gia các trò chơi tập thể, biết xếp hàng khi đi ăn cơm, uống thuốc, cai nghiện thuốc lá; xưng hô, chào, hỏi đúng mực. Để chứng minh kết quả trên, ông Trần Đăng Khoa đưa chúng tôi vào thăm Nhà Đa năng, ở đây hai nhân viên đang cùng các nạn nhân sinh hoạt văn nghệ. Người nằm trên ghế xếp, người ngồi trên xe lăn, dẫu rằng tiếng hát không trong trẻo, gãy gọn, đúng nhịp điệu, nhưng niềm vui lộ rõ trên mỗi gương mặt của nạn nhân. Ngoài sân, một tốp 6 – 7 người cả nam và nữ xem truyện tranh; bên cạnh là mấy nạn nhân nam đá bóng, nhìn dáng chạy xiêu vẹo, lắc lư, đường bóng chệch choạc, có người tung chân đá mà quả bóng không lăn được vài mét, có điều, họ chơi rất hăm hở, vui thích. Chúng tôi thật sự ngạc nhiên và cảm phục khi vào phòng học nghề, nhìn các cô gái cặm cụi bên khung thêu, tay lướt nhẹ, khéo léo đưa mũi kim trên tấm vải in hình những bông hoa rực rỡ, thấy chúng tôi, các cô gái chỉ mỉm cười, gật đầu chào. Anh Tô Văn Thật, nói nhỏ: các cô bị câm, điếc nhưng khéo tay lắm, khách đến thăm Trung tâm đều khen và xin mua lại những bức tranh đính đá để làm kỷ niệm, tổ học nghề làm hoa đá có 4 người, tổ học may có 8 người và tổ học máy vi tính có 5 người, lớp học chữ có 8 người, tất cả đều là nạn nhân khuyết tật, câm, điệc nhưng còn tự lực được trong sinh hoạt. Ông Trần Đăng Khoa vui vẻ cho biết: từ phác đồ chăm sóc, nuôi dưỡng “đặc biệt”, Trung tâm đã thực hiện thành công việc huấn luyện, trợ giúp NNCĐDC, những nạn nhân “đặc biệt” từng bước có ý thức trong sinh hoạt, cuộc sống hàng ngày. Đối với bố, mẹ, người thân trong gia đình thì đó là điều kỳ diệu nhất mà họ từng mong ước ở người con của mình.

Những tấm lòng nhân hậu

Anh Nguyễn Văn Thuấn, nhân viên chăm sóc đã gắn bó với Trung tâm hơn 10 năm, anh rất khiêm tốn khi nói về công việc của mình, nhưng không chỉ cán bộ, nhân viên của Trung tâm mà cả gia đình nạn nhân đều cảm phục, trân trọng tấm lòng của anh dành cho nạn nhân. Anh Thuấn cho biết: Trung tâm có hơn 90 đối tượng là NNCĐDC, mỗi người mỗi bệnh, mỗi tính, rất khó chiều, mùa hè, một ngày 3 - 4 lần tắm, thay quần áo cho nạn nhân, mùa đông thì một đêm phải 4 - 5 lần đi kiểm tra các phòng, đắp lại chăn cho từng người, nhất là đối tượng bị liệt, khi chăn bị đạp ra góc giường thì không thể tự đắp lại được, nhiều lần nhìn thấy nạn nhân bị rét run mà không cầm được nước mắt, quần áo một ngày không biết bao nhiêu lần thay. Vừa thay xong, lên cơn động kinh là xé, cởi bỏ hết, ném lung tung khắp nhà, anh lại phải lựa lời, nhẹ nhàng khuyên nhủ từng người như dỗ trẻ nhỏ. Nhiều lần anh đã bị nạn nhân tâm thần cầm gạch đuổi đánh chạy khắp sân, có lần cắn, cào cấu xước da, rách thịt, đau điếng người nhưng không thể cáu gắt, quát tháo, đánh lại nạn nhân mà phải dịu dàng như dỗ trẻ nhỏ. Anh Thuấn chia sẻ: nhiều khi nhìn nạn nhân vui đùa với nhau, mình cũng thấy vui lây, sợ nhất là số nạn nhân tâm thần nặng, lúc lên cơn cứ sùi bọt mép, chân tay co quắp, người run bần bật, lúc đó anh em phải khống chế không cho nạn nhân va chạm vào vật nhọn, vật cứng mà phải cho nạn nhân nằm im, nghiêng đầu sang một bên để nạn nhân không cắn vào lưỡi, không để lưỡi tụt vào đè đường thở, như trường hợp Phạm Lan Phương (SN 1987, quê Từ Liêm, Hà Nội), khi động kinh, nhân viên cho uống thuốc thì nằm im, ngủ, nhưng chỉ 30 - 40 phút sau lại lên cơn, vùng vằng, quậy phá, gặp ai là đánh. Trường hợp này chị em phải thay nhau túc trực bên nạn nhân suốt ngày đêm. Nhiều trường hợp nạn nhân bị ốm hay mới dứt cơn động kinh, anh em phải trải chiếu ngoài hiên ngủ canh nạn nhân, nếu sơ xuất là nạn nhân trong phòng đánh lẫn nhau, đập phá giường, xé chăn màn. Anh Thuấn tâm sự: hoàn cảnh gia đình anh cũng khó khan, hiện tại, ở nhà mẹ anh đang chăm sóc 3 NNCĐDC là bố và hai người em gái. Vì vậy, anh thấu hiểu nỗi đau của NNCĐDC, ở Trung tâm anh chăm sóc các nạn nhân như chăm sóc người em của mình ở quê. Không nề hà bất cứ một công việc gì từ đổ bô vệ sinh đến tắm, rửa cho nạn nhân, lau dọn phòng ngủ, giặt chăn chiếu khi nạn nhân vấy bẩn. Anh Phùng Trần Luân, Phó phòng Nuôi dưỡng, chăm sóc cho biết: chăm sóc bệnh nhân nam bị đuổi đánh, cào cấu như anh Thuấn hãy còn dễ chịu đựng, đối với bệnh nhân nữ, bệnh nhân liệt toàn thân thì vất vả gấp nhiều lần, nhân viên phục vụ phải thật sự tận tâm, hết lòng vì nạn nhân mới làm được. Chị Đào Thị Thủy (SN 1975), là người có mặt ở Trung tâm lâu nhất, đã gần 20 năm, chị hiểu tính tình, bệnh tật, sở thích của từng nạn nhân, chị Thủy thật lòng, nói: Ở Trung tâm, hàng ngày mình chăm sóc nạn nhân còn nhiều hơn, chu đáo hơn chăm sóc bố, mẹ, chồng con ở nhà, chị kể: buổi sang, lên vệ sinh phòng ngủ nạn nhân, nếu không quen, không thể bước nổi vào phòng, đêm, mặc dù trước khi đi ngủ đã đóng bỉm, nhưng nạn nhân vẫn “đi nặng, đi nhẹ” bê bết đầy giường, mình lại dọn dẹp, tắm rửa cho nạn nhân; có những nạn nhân một ngày đi vệ sinh 4 - 5 lần, mỗi lần như vậy, chị lại phải nâng đỡ nạn nhân ngồi dậy hoặc bế nạn nhân ngồi vào bô, nhiều lần chị Thủy đã bị nạn nhân ném phân vào người, đến bữa không nuốt nổi cơm. Sau này chị đã luyện cho nạn nhân biết ra ký hiệu mỗi khi cần đi vệ sinh, như: đi nặng thì vỗ vào mông, đi nhẹ thì chỉ tay vào bô, khát nước thì chỉ ngón tay vào miệng, những ký hiệu như vậy chỉ có nhân viên mới hiểu được. Chị Thủy cho biết them: đối với bệnh nhân nữ, nhân viên còn phải làm một việc mà nhân viên nam không thể làm thay, đó là phải lập sổ theo rõi chu kỳ “phữ nữ” hàng tháng, của từng người để giúp nạn nhân vệ sinh. Đối với nạn nhân bị liệt, tâm thần nặng thì chị em phải làm tất cả. Chị Thủy nói vui: ở nhà con khóc, chưa chắc mình hát hay mở điện thoại dỗ nó, ở đây thì thường xuyên, thậm chí phải ngồi bên cạnh vỗ về, xoa lưng, mở điện thoại để bên tai nạn nhân để dỗ ngủ. Theo chị Thủy, vất vả nhất là khi nạn nhân câm, điếc bị ốm, họ không biết kêu mà chỉ ú ớ, quằn quại, nước mắt chảy giàn dụa trên mặt, chị em y tế cũng khóc theo. Thương lắm, những trường hợp bệnh nặng, Trung tâm phải đưa đi Bệnh viện Quân y 105, Bệnh viện Đa khoa huyện Ba Vì, anh chị em lại phân công nhau đi chăm sóc, ở viện, nhân viên phải làm tất cả mọi việc, từ cho nạn nhân vệ sinh, tắm rửa, thay quần áo, ăn uống, có lần đang ăn, nạn nhân lên cơn động kinh hắt cả bát nước canh vào người chị em. Phó phòng Chăm sóc, nuôi dưỡng Phùng Trần Luận, nói: nỗi vất vả của nhân viên Trung tâm nói cả ngày, cả tháng, viết cả ngàn trang giấy cũng không hết, có việc anh em làm, nói ra không mấy người tin. Ví như, một ngày nhân viên phải 4 - 5 lần lau rửa cho nạn nhân “đi nặng” bê bết trên giường, trên người; việc chị em thay bỉm cho nạn nhân nữ đến kỳ, trong khi Trung tâm có 47 nạn nhân nữ, làm phép tính đơn giản cũng thấy, một ngày, một nhân viên phải làm công việc đấy bao nhiêu lần. Đến chị em ruột thịt, người cùng máu mủ cũng khó chăm sóc thường xuyên, chu đáo được như vậy, người không có tâm, không có tình thì không thể làm được ở Trung tâm. Và, càng không thể yên tâm, gắn bó với Trung tâm, yêu thương nạn nhân lâu dài như chị Đào Thị Thủy, anh Nguyễn Văn Thuấn và nhiều anh chị em khác. Giám đốc Trần Đăng Khoa cho biết: việc tổ chức chăm sóc, nuôi dưỡng, quản lý nạn nhân “đặc biệt” thì người làm công tác ở Trung tâm cũng phải là những con người thật “đặc biệt”; phải giàu lòng nhân ái, có tấm lòng nhân hậu, mọi lời nói, việc làm của cán bộ, nhân viên đều phải xuất phát từ đáy lòng của mình thì mới hoàn thành tốt nhiệm vụ. Theo ông Khoa, niềm vui, ước nguyện lớn nhất của cán bộ, nhân viên Trung tâm Chăm sóc, nuôi dưỡng và Điều trị NNCĐDC thành phố Hà Nội là luôn nhìn thấy nạn nhân vui, khỏe./.